Volgens onderzoeksinstituut Gartner zijn eind dit jaar ongeveer 6,4 miljard dingen online met elkaar verbonden, en is dat aantal over een jaar of drie opgelopen tot 20,8 miljard.De thermostaat, auto’s, wasmachines, lampen en zelfs planten (Botanicalls): steeds meer ‘domme’ dingen worden slim doordat zij deel uitmaken van the internet of things en dus uitgerust zijn met (intelligente) sensoren. Zij kunnen communiceren met personen en met andere objecten, en op grond daarvan autonome beslissingen nemen.
Machine-economie De mogelijkheden die ontstaan wanneer fysieke objecten in de virtuele wereld samenkomen, zijn spannend en vormen tegelijk dé uitdaging voor de komende jaren. Want door de gezamenlijke besliskracht en verbondenheid, zal het internet der dingen mede bepalend zijn voor onze economie. Bedrijven hoeven voor hun beslissingen niet af te gaan op (gedateerde) onderzoeken, maar reageren ‘on the spot’. Live dashboards met weergave van actuele prestaties laten zien aan welke knoppen zij moeten draaien om succesvol te zijn in hun onderneming. Het beste scenario is in mijn ogen wanneer beslissingen in deze ‘machine-economie’ niet gericht zijn op winstmaximalisatie maar op balans-optimalisatie. Gezamenlijk moeten al die online verbonden dingen en apparaten ertoe in staat zijn uit te rekenen wat bijvoorbeeld de slimste manier is om met grondstoffen om te gaan in een circulair systeem.
De computer de baas? Hoe dan ook moeten wij ons realiseren dat onze rol als bedenker en beslisser daar waar het gaat om computertechnologie steeds kleiner wordt. Het zal niet meevallen om de computer, die steeds intelligenter wordt, de baas te blijven. En op veel gebieden is dat misschien ook helemaal niet nodig. Dankzij het internet of things en nieuwe ontwikkelingen als de blockchain technologie zijn computers in allerlei opzichten net zo goed als wij (en soms zelfs beter) in staat de juiste beslissingen te nemen. Een uitzondering is naar mijn idee het gebied van de ethiek. Als het gaat om de ethische kant van beslissingen, kunnen en mogen we machines niet volledig vertrouwen. Denk aan de computer van een zelfrijdende auto, die voor de beslissing komt te staan een moeder met kinderwagen te scheppen of de wagen tegen een boom te zetten. Dat zijn momenten waarop je een computer niet wilt laten kiezen, en zo zijn er in het dagelijks leven nog vele beslismomenten, waar de gewetenloze computer tekort zal schieten.
Ethische kwesties Dergelijke kwesties vragen om een meer fluïde computertechnologie, die zich continu aanpast aan hoe wij mensen denken en zijn. Op allerlei gebieden, zoals in games en bij robotprotheses, wordt er al volop geëxperimenteerd met zogenaamde brein-computer interactiesystemen (BCI-systemen). Zelf schreef ik eerder over de symbiose tussen mens en computer in mijn artikel over Technolympics. Als we op steeds grotere schaal apparaten kunnen besturen met onze hersenen, rijst bij mij al snel de vraag: hoe gaan we dan om met ethische kwesties? De computer mag zonder human touch wat mij betreft geen ethische beslissingen te nemen. Als er waarden en normen in het spel zijn, moeten wij ons ermee bemoeien. De vraag is alleen: hoe gaan we met elkaar afspraken maken die ervoor zorgen dat onze normen en waarden worden geïntegreerd in de technologische ontwikkelingen? Naar mijn idee moeten we daarvoor voortborduren op het concept van de ‘smart contracts’, zoals de blockchain-technologie die gebruikt om een machine/computer de juiste beslissingen te laten nemen en zo bepaalde processen aan te sturen. Daar waar het gaat om morele kwesties, moet zo’n afspraak niet alleen smart, maar ook ethical zijn. Een ‘ethic contract’ dus; het morele schakeltje in de computertechnologie, dat we zelf in de hand houden.
Mens vs cyborg Velen met mij denken over hoe technologie onderdeel van ons lijf en leven gaat worden. ‘Intrusive’ wanneer het gaat om implantaten in ons lichaam en ‘non-intrusive’ wanneer het gaat om sensoren in onze omgeving. Worden mensen cyborgs of worden robots mensen? Houden we controle of worden we gecontroleerd? Wat is je gevoel…
Geschreven op 7 december 2016