Juist wanneer je denkt dat je een goede positie in de markt hebt, slaat het noodlot toe. Voor wie beeld maakt is technologie vaak de oorzaak.
Ik heb gestudeerd aan het European Institude of Design in Milaan. Ik wilde illustrator worden en heb daar de kneepjes van het vak geleerd onder begeleiding van goede professionals. Zo ben ik geïnspireerd door airbrush virtuoos Hajime Sorayama (waar zal Daft Punk het vandaan hebben?) en het les gehad van illustratoren als Osvaldo Cavandoli die met fabuleuze eenvoud ‘La linea’ tot leven heeft laten komen. Door hen heb ik geleerd om beelden te begrijpen.
Het is een vak, een heel mooi vak, aan het begin van de vorige eeuw ontstaan. Illustratoren vierden hoogtijdagen toen fotografie nog niet de mogelijkheid bood om weer te geven wat de toen opkomende reclame-industrie wenste; het perfecte beeld.
Onlangs bezocht ik in Lissabon een tentoonstelling over reclame-illustratie in het Belèm Cultural Center dat mij aanleiding gaf om dit artikel te schrijven. Een mooi chronologisch overzicht van werk vanaf 1900. Gemaakt voor verschillende markten, van kleding tot voedsel, van de tabakindustrie tot aan de automotivemarkt. Op de millimeter nauwkeurig werd de perfecte wereld geconstrueerd, om iedereen te verleiden tot consumptie.
Een mooi voorbeeld van een illustratie ter promotie van Robinson’s Lemon Barley Water.
De functie van illustratie is in de laatste twee decennia van de 20ste eeuw definitief veranderd door de komst van beeldmanipulatie. Reclamebureaus en art directors vonden het vanaf de jaren 90 veel interessanter om fotografie toe te passen en manipuleren met behulp van computers. Dat proces hadden ze namelijk veel beter onder controle. De computers die toen werden gebruikt waren geen Mac’s maar mainframe computers speciaal voor dat doel ontworpen. De Graphic Paintbox van Quantel en de Barco systemen, waren in staat om met grote precisie beeld op groot formaat te manipuleren. Het was een stap dichter bij perfectie en haalbaar ‘à raison’ van 750,- gulden per uur.
Illustratoren kregen andere opdrachten en fotografen namen het stokje over. Omringd door mooie dames, snelle auto’s en een glamour wereld kregen ze onbegrensde mogelijkheden tot hun beschikking. Wanneer een model niet perfect was werd er voor gezorgd dat ze perfect werd. Dit heeft enorm veel invloed gehad op onze waarneming van beeld. Zij hebben een aanzienlijk deel gehad in het bepalen wat wij mooi vinden en zijn ook de aanleiding geweest voor het stellen van ethische vragen.
Cover van Vogue met model Kate Moss.
Hoe perfect en slank is het ideaalbeeld van een vrouw? Gelukkig denken we hier goed over na en zijn er ook tegenbewegingen die echt’ beeld promoten. Zie bijvoorbeeld de campagne van Dove.
Campagnebeeld DOVE
Maar ook deze fase zijn we langzaam aan het verlaten. De geschiedenis herhaalt zich en geeft plaats voor nieuwe ontwikkelingen. Kijk heel goed naar het beeld hieronder.
Artist: Dan Roarty
Dit is de volgende ‘level’. Dit is de wereld hoe wij die gaan/kunnen? creëren. De wereld waar de ethische vraag nog veel heftiger gaat worden. De wereld die niet bestaat. Dit is geen foto.
Voor denkers als Michel Foucault (“Ceci n’est pas une pipe”) of kunstenaars als Renè Magritte (“Ceci n’est pas une pipe”) zou deze ontwikkeling een feest zijn! De grens tussen werkelijkheid en fictie is volledig aan het vervagen. We zijn ongemerkt een clone van ons bestaan aan het maken. Ons leven is echt, maar een kopie van dat leven is ook op Facebook opgeslagen.
Uit het werk van Foucault: “A day will come when, by means of similitude relayed indefinitely along the length of a series, the image itself, along with the name it bears, will lose its identity.”
Is dit onze onbewuste reactie op de gedachte dat deze wereld op is? Of is dit onze instinctieve drang naar evolutie?
Veel antwoorden op deze vragen zijn te lezen in een heel mooi boekje die ik elke vakantie opnieuw lees. ‘De grens van de mens’. Het is een aanrader.
Om terug te komen op de foto van deze oude dame, het is een 3D rendering van een computermodel. Een beeld dat op maat kan worden gemaakt of uit een virtueel modellenbureau kan worden besteld. Een beeld waarvan wij denken dat het de waarheid is, maar het niet is. Ontwikkelingen die veel vragen oproept waaronder hoe we in de toekomst de absolute waarheid kunnen vastleggen. Of zullen we tot de conclusie komen dat er meerdere waarheden zullen bestaan? Helder gefilmd beeldmateriaal dat getuigt over een moord kan net zo goed geproduceerd materiaal zijn om een alibi te creeëren en geografische informatie die daaraan is gekoppeld kan zijn gehacked. Ook televisie zal er aan moeten geloven. Lees hier hoe we in de toekomst zullen filmen.
We gaan het moeilijk krijgen in geloven wat we zien. We gaan het moeilijk krijgen om te accepteren dat tijd niet meer een absoluut gegeven is. We bestaan op hetzelfde moment op verschillende plekken en op die plekken hebben we interactie. Ik kan in de kroeg zijn wanneer een vriend van mij een heftig meningsverschil met mij deelt op mijn Facebookpost. Ook al ben ik op dat moment niet daar, iedereen die meekijkt zal mijn aanwezigheid wel voelen.
Zo zie je, sciencefiction is geen fictie meer. Geschiedenis herhaalt zich, maar toch telkens een beetje anders.
Geschreven op 5 augustus 2013